De afhankelijkheid van big tech neemt wereldwijd toe, en dat brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor de economie, veiligheid en digitale autonomie van Europa. De dominantie van drie Amerikaanse dienstverleners in de cloudmarkt speelt hierin een grote rol. Ondertussen ontstaan er de afgelopen jaren Europese initiatieven die deze afhankelijkheid moeten verminderen. Hoe ziet de cloudmarkt er anno 2025 uit en hoe gaat de toekomst van de cloud eruitzien?
Een wolkje aan de lucht in de Europese cloudmarkt
Marktverdeling in de cloud
Als we het hebben over de cloud, dan worden deze drie grote namen genoemd: Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure en Google Cloud. Niet voor niets, want samen hebben zij 70 procent van de Europese markt in handen. Andere grote spelers zijn Alibaba Cloud, Salesforce en IBM Cloud, die respectievelijk 4 procent, 3 procent en 2 procent van de markt in handen hebben. [1]
En dan zijn er nog enkele Europese aanbieders, waaronder OVHcloud, Hetzner en Scaleway. Deze aanbieders hebben gezamenlijk slechts 2 procent van het marktaandeel binnen de Europese Unie. Ook zijn er Nederlandse aanbieders op de markt actief, zoals Leaseweb, Uniserver en Nebius, en ODC-Noord voor overheidsdiensten [2]. Deze aanbieders richten zich vaak op specifieke niches en bieden een beperkter dienstenaanbod in vergelijking met de hyperscalers, die zowel IaaS (Infrastructure-as-a-Service), PaaS (Platform-as-a-Service) als SaaS (Software-as-a-Service) aanbieden.
Hoewel de inkomsten van Europese cloudaanbieders tussen 2017 en 2022 met 167 procent groeiden, zakte hun marktaandeel in dezelfde periode van 27 naar 13 procent [3]. Dit benadrukt de uitdagingen waarmee Europese spelers kampen in hun poging de hyperscalers bij te benen. Voor gebruikers van clouddiensten zijn hyperscalers vaak een voor de hand liggende keuze, omdat deze aantrekkelijke schaalvoordelen en een ruim dienstenaanbod bieden.
Risico’s van afhankelijkheid
De dominantie van Amerikaanse techreuzen roept al langere tijd zorgen op over de digitale autonomie en veiligheid van Europa. Het in 2024 gepubliceerde rapport van Mario Draghi, voormalig president van de Europese Centrale Bank, luidde de alarmklok over het drastisch achterlopen van Europa op de Verenigde Staten en China. De toegenomen geopolitieke spanningen en de verkiezingswinst van Trump in de Verenigde Staten doen hier nog een schepje bovenop. In een interview met Binnenlands Bestuur waarschuwde hoogleraar cybersecurity Bart Jacobs ervoor dat Trump mogelijk de Cloud Act zou kunnen aanpassen, waardoor Amerikaanse inlichtingendiensten makkelijker toegang krijgen tot Europese data [4]. De toegenomen geopolitieke spanningen en economische onzekerheden laten Europa beseffen dat we kwetsbaar zijn voor grote, niet-Europese machten.
Deze afhankelijkheid maakt Europa kwetsbaar voor economische en politieke druk van buitenaf. Ook op bedrijfsniveau groeit de aandacht voor mogelijke kwetsbaarheden. Bedrijven die sterk afhankelijk zijn van één of enkele dienstverleners lopen aanzienlijke risico’s, bijvoorbeeld door systeemuitval (downtime) of dataverlies als gevolg van een datalek. Een overstap naar een andere cloudaanbieder blijkt vaak geen haalbare optie, omdat hyperscalers hiervoor hoge kosten in rekening brengen. Dit fenomeen wordt vendor lock-in genoemd. Ook brengt het voldoen aan regelgeving, zoals de AVG, extra uitdagingen met zich mee, vooral wanneer data buiten Europa wordt opgeslagen.
Multi-cloudstrategie in opkomst
Om deze risico’s te beperken, overwegen bedrijven steeds vaker een multi-cloudstrategie. Hierbij worden meerdere cloudaanbieders gecombineerd, zodat organisaties flexibeler blijven en minder afhankelijk zijn van één partij. Toch blijft het overstappen naar een andere aanbieder vaak een ingewikkeld proces. Ondanks deze uitdagingen kiezen sommige organisaties bewust voor Europese oplossingen. Zo besloten onderzoekers van vijf universiteiten onlangs over te stappen Nextcloud, een opensourceplatform van Duitse bodem.
Ironisch genoeg maken overheidsinstanties, ondanks waarschuwingen over digitale afhankelijkheid, vaak zelf gebruik van Amerikaanse clouddiensten zoals Microsoft 365. Voor 2025 heeft Rijksoverheid wel aangegeven hun cloudbeleid in 2025 te gaan herzien en staat het onderwerp op de agenda bij de commissie voor Digitale Zaken [5].
Huidige cloudstrategie heroverwegen
Om de dominantie van hyperscalers te doorbreken en de digitale autonomie van Europa te versterken, is een federatief cloud-ecosysteem een mogelijke oplossing. Binnen dit model kunnen zowel Europese als niet-Europese aanbieders concurreren onder voorwaarden die Europa’s digitale belangen waarborgen. Initiatieven zoals Gaia-X en ECOFED zetten stappen in deze richting, waarvan de eerste resultaten de komende jaren worden verwacht.
Tegelijkertijd is het verstandig dat bedrijven en overheden hun huidige cloudbeleid heroverwegen. Het hanteren van een multi-cloudstrategie waarin ten minste één Europese aanbieder is betrokken, biedt kansen om de afhankelijkheid te verminderen. Overheden kunnen hier een voortrekkersrol in vervullen door niet alleen Europese clouddiensten te financieren, maar ook door als eerste gebruiker over te stappen en zo het eerste schaap over de dam te zijn.
[2] https://www.acm.nl/system/files/documents/marktstudie-clouddiensten.pdf
[5] https://open.overheid.nl/documenten/4a4f7ec7-a241-46bc-94a5-cb4c1587a974/file