Bij CO2-uitstoot denken we allang niet meer alleen aan de transportsector, fossiele brandstoffen of de intensieve veehouderij; ook de IT-sector draagt zijn steentje bij aan de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide. De druk op bedrijven groeit om uitstoot terug te dringen en transparant te zijn over hun CO2-voetafdruk. Zo worden bedrijven in Nederland met meer dan honderd medewerkers sinds juni 2023 zelfs verplicht om te rapporteren over hun CO2-voetafdruk.

Ook investeerders, aandeelhouders én (toekomstige) medewerkers eisen van bedrijven eisen dat ze transparant zijn over hun impact op het klimaat, en stappen ondernemen om die voetafdruk te verkleinen.

Het goede nieuws is dat er behoorlijk wat mogelijkheden zijn om de CO2-uitstoot van datacenters te verkleinen. Er is gelukkig ook al veel veranderd de afgelopen decennia. Waar vroeger elk bedrijf zijn eigen servers had draaien in een eigen datacenter, is de trend nu om data en rekenkracht te consolideren. Door virtualisatie kunnen servers efficiënter worden benut. Cloud computing gaat nog een stapje verder; door het delen van rekenkracht en opslag kun je als bedrijf de energieverbruik en CO2-uitstoot verminderen.

Wie echt aan de slag wil met het verduurzamen van de digitale omgeving, moet eerst inzicht krijgen in het huidige verbruik. Meten is weten: pas als je ziet welke digitale diensten verantwoordelijk zijn voor CO2-uitstoot (en hoeveel), kun je actie ondernemen om deze voetafdruk terug te dringen.

Hoe bereken je de CO2-voetafdruk van digitale diensten?

De CO2-voetafdruk bedrijven kun je onderverdelen in drie zogeheten ‘scopes’, oftewel soorten uitstoot. Het Greenhouse Gas Protocol maakt onderscheid tussen:

• Scope 1: Directe emissies door de eigen activiteiten, zoals verbruik van gas en brandstof
• Scope 2: Indirecte emissies door opwekking van ingekochte elektriciteit
• Scope 3: Overige indirecte emissies in de waardeketen

Vooral scope 3 is bij digitale diensten een grote categorie; hieronder vallen onder meer de emissies die ontstaan bij het gebruik van cloud-diensten. Het opslaan van data, gebruiken van rekenkracht en netwerkverkeer kost allemaal energie. Deze emissies zijn lastig te meten, maar maken vaak het grootste deel uit van de totale CO2-voetafdruk.

Een compleet beeld van de voetafdruk vereist dus ook inzicht in scope 3. Anders worden de emissies door het daadwerkelijke gebruik niet meegerekend. Dit geeft een vertekend beeld.

Hoe krijg je inzicht in de voetafdruk?

Er zijn verschillende manieren voor bedrijven om inzicht te krijgen in hun CO2-voetafdruk van digitale diensten:

• Gebruik van tools en software: specifieke tools kunnen aan de hand van energieverbruik en cloud gebruik de voetafdruk berekenen en inzichtelijk maken. Dit gebeurt vaak geautomatiseerd op basis van analyses van gebruiksdata.
• Samenwerking met leveranciers: cloud-leveranciers hebben steeds vaker zelf inzicht in de voetafdruk van hun diensten. Via carbon dashboards en API’s kunnen zij informatie delen met klanten. Microsoft biedt bijvoorbeeld Calculating My Carbon Footprint aan, een tool die gebruikers helpt om inzicht te krijgen in hun CO2-voetafdruk.
• Handmatige berekeningen: op basis van verbruikscijfers en conversiefactoren kan de voetafdruk handmatig worden berekend. Dit vergt meer inspanning maar kan ook waardevolle inzichten opleveren.
• Externe consultancy: gespecialiseerde bureaus kunnen ondersteuning bieden bij het in kaart brengen van de voetafdruk en het opstellen van reductieplannen.

Ongeacht de aanpak is het zaak om zowel scope 1, 2 als 3 mee te nemen. Vervolgens kan de voetafdruk gekoppeld worden aan zaken als kosten, capaciteitsgebruik en individueel gedrag. Zo ontstaat een compleet beeld van de impact van digitale diensten. Dit vormt de basis voor een effectieve aanpak om deze te verkleinen.

Waarom is inzicht in de voetafdruk zo belangrijk?

Er zijn verschillende redenen waarom inzicht in de CO2-voetafdruk van digitale diensten cruciaal is voor bedrijven:

• Voldoen aan rapportageverplichtingen: om te voldoen aan wettelijke rapportageverplichtingen is een compleet beeld van de voetafdruk nodig. Alleen met inzicht in scope 1, 2 en 3 kan een bedrijf accurate data rapporteren.
• Koppelen aan kostenbesparing: door inzicht in de voetafdruk te koppelen aan energieverbruik en kosten, kunnen besparingen worden gerealiseerd. Denk aan het uitzetten van onnodige servers of het inzetten van energiezuinige cloudoplossingen.
• Bewustwording creëren: wanneer je inzicht hebt in je voetafdruk, kun je als organisatie bewust worden van je impact en gedragsveranderingen stimuleren- denk aan het terugdringen van onnodige dataopslag.

Inzicht in de voetafdruk is dus de basis voor het nemen van concrete stappen richting verduurzaming van digitale diensten.

Aan de slag

De urgentie van het terugdringen van de CO2-voetafdruk van digitale diensten is duidelijk. Transparantie en bewustwording zijn cruciaal. Maar uiteindelijk is een duurzame digitale transformatie alleen mogelijk wanneer we de milieubelasting van data en connectiviteit centraal stellen in ons denken. Pas als we de voetafdruk zien als onderdeel van de waarde van technologie, kunnen echte stappen worden gezet op weg naar een meer verantwoorde digitalisering. Het begint met inzicht, maar daar mag het niet bij blijven.

Dit artikel is gebaseerd op een aflevering van Data Discovery Channel. In deze aflevering praat Hans Geurtsen met Henk van der Valk (CloudXcellence) en collega Niels Naglé. Ze bespreken hoe de tool CloudXcellence inzicht geeft in de CO2-voetafdruk van Azure-abonnementen en gebruikte services. Bekijk de volledige aflevering voor meer gedetailleerde informatie over dit onderwerp: